Hoe gebruik je AI veilig en verantwoord in jouw organisatie?

AI verandert de manier waarop bedrijven functioneren. Het kan processen stroomlijnen, operationele kosten verlagen en nieuwe zakelijke mogelijkheden creëren. Maar hoe zorg je voor veilig en verantwoord AI-gebruik? Hoe voorkom je risico’s zoals datalekken, niet-naleving van regelgeving of ongewenste toegang tot gevoelige informatie?

Vanaf februari 2025 ben je als bedrijf verplicht ervoor te zorgen dat medewerkers voldoende kennis hebben om AI verantwoord en veilig te gebruiken. Dit wordt ook wel AI-geletterdheid¹ genoemd. Daar bovenop is er de Europese AI-verordening², die sinds augustus 2024 geldt. Deze wet heeft als doel de ontwikkeling, het op de markt brengen, het in gebruik stellen en het gebruik van AI-systemen in de EU te reguleren.

AI als strategische katalysator: haal het beste uit de technologie

AI biedt organisaties talrijke kansen en voordelen en kan een sleutelrol spelen in digitale transformatie en groei. Als je AI strategisch inzet, kun je profiteren van verbeterde efficiëntie, data gedreven besluitvorming en innovatie. Een paar voorbeelden:

Efficiëntie en productiviteit
AI inzetten om steeds terugkerende en tijdrovende taken te automatiseren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zaken als gegevensinvoer, rapportage en klantenservice. Zo kunnen medewerkers zich concentreren op strategisch en creatief werk. En dat leidt weer tot een hogere productiviteit en betere werktevredenheid.

Betere besluitvorming
Je kunt AI als hulpmiddel gebruiken voor betere besluitvorming. De technologie zet namelijk geavanceerde data-analyse en machine learning in om patronen te herkennen. En doet aan de hand daarvan voorspellingen. Dit kan je helpen om beter onderbouwde beslissingen te nemen, op basis van real-time data. Een aanvulling om strategische keuzes nauwkeuriger en misschien sneller te maken.

Kostenbesparing
Als je AI gebruikt om processen efficiënter te maken en menselijke fouten te minimaliseren dan kan dit een verlaging van operationele kosten betekenen. Kostenbesparing op deze manier voor elkaar krijgen is vooral in sectoren zoals productie, financiën en logistiek – waar precisie en snelheid belangrijk zijn – een interessante toepassing van AI.

Verbeterde klantervaring
Jouw klanten via AI een snellere en meer op maat gemaakte klantervaring bieden? Zet bijvoorbeeld AI-aangedreven chatbots, spraakassistenten of gepersonaliseerde aanbevelingen in. Zó met klanten in contact zijn, zorgt voor een hogere klanttevredenheid en loyaliteit.

Innovatie en concurrentievoordeel
Als je bedrijf AI strategisch toepast, kun je sneller innoveren, nieuwe diensten ontwikkelen en concurrerend blijven in een steeds veranderende digitale economie. Denk aan AI-gestuurde productontwikkeling, geautomatiseerde supply chains en slimme marketingcampagnes. AI opent hiermee de deur naar nieuwe bedrijfsmodellen en marktkansen.

5 meest voorkomende risico’s van AI-gebruik

AI biedt zoals gezegd nieuwe, ongekende mogelijkheden. Zonder een helder bedrijfsbeleid en goed beheer kunnen er risico’s op misbruik en verlies van vertrouwelijke informatie zijn. Hieronder staan de vijf meest voorkomende potentiële valkuilen en risico’s benoemd.

1. Beveiligingsproblemen

De meeste AI-tools maken geen onderscheid tussen vertrouwelijke en niet-vertrouwelijke informatie. Daardoor kan het gebruik van AI-tools leiden tot datalekken of overtredingen van wet- en regelgeving. De risico’s zijn afhankelijk van de manier waarop de tools omgaan met de data van de gebruiker, waar ze die opslaan, of die data ook voor anderen toegankelijk is en of die data wordt gebruikt voor het AI-learning model.

2. Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid

De gegevens die door AI worden gebruikt, kunnen fouten bevatten, verouderd zijn of onjuist worden beoordeeld. Hierdoor kan de informatie die de AI-tool geeft misleidend of onjuist zijn. Onzorgvuldig gebruik van die AI-output kan daarmee serieuze gevolgen hebben. Vooral in juridische of financiële processen. AI-resultaten moet je om die redenen dus zorgvuldig en kritisch controleren. En er zeker niet blindelings op te vertrouwen.

3. Manipulatie en jailbreaking

Bij manipulatie en jailbreaking – een bekende hacker techniek – word je op een slimme manier uitgedaagd of gemanipuleerd codes in te voeren die de beveiliging omzeilen. Waardoor bedrijfsinformatie ongewenst openbaar wordt. Dit kan ook bij gebruik van een AI-tool een risico zijn. Met alle schadelijke gevolgen van dien. Je moet je bewust zijn van dit risico en technische en organisatorische maatregelen treffen om dit soort manipulatie te voorkomen.

4. Inbreuk op auteursrecht en plagiaat

Als je met AI content genereert en niet expliciet in de opdracht – de zogenaamde prompt – vraagt om bronvermelding dan zal AI content maken die gebaseerd is op bestaande bronnen zónder correcte bronvermelding. Hiermee kun je juridisch in problemen komen. Bijvoorbeeld doordat je aansprakelijk gesteld wordt voor inbreuk op intellectuele eigendomsrechten. Met – naast financiële schadeclaims – reputatieschade als gevolg. En dit kan het vertrouwen van je klanten of zakenpartners ernstig beschadigen.

5. Afhankelijkheid en continuïteit

Veel AI-oplossingen zijn afhankelijk van externe aanbieders. Wat doe je als een AI-tool plotseling niet meer beschikbaar is of stopt met functioneren? Daarom is het belangrijk AI mee te nemen in de langetermijnstrategie en toekomstbestendigheid van jouw organisatie. Zodat je voor die tools kiest die daarmee in overeenstemming zijn.

AI Governance voor verantwoord en veilig AI-gebruik

Hoe zorg jij ervoor dat je medewerkers de informatie en middelen hebben om AI volgens alle regels te gebruiken in hun dagelijkse werkzaamheden? Om veilig en ethisch verantwoord met AI te werken, zijn een goede AI governance-structuur en beleid – als onderdeel van de overkoepelende IT-governance van je bedrijf –  essentieel. Enkele belangrijke aandachtspunten die je mee kunt nemen als je aan de slag gaat met een plan voor verantwoord en veilig AI-gebruik zijn:

Inventariseer het AI-gebruik in je organisatie

• Breng in kaart welke AI-systemen en -processen in gebruik zijn. Welke data worden verwerkt? Wat zijn de functionele doelen? Betrek relevante teams en collega’s en documenteer de bestaande toepassingen.

Deze stap helpt je risico’s te ontdekken en benoemen en vormt de basis voor heldere richtlijnen en beleid.

Ontwikkel een toekomstbestendige AI-strategie

• Gebruik de inzichten uit de inventarisatie om een strategie te ontwikkelen die aansluit bij de bedrijfsdoelstellingen en voldoet aan de EU AI Act.

Stel beleidsregels en richtlijnen op

• Stel duidelijke beleidsregels op over AI-gebruik in jouw bedrijf. Let daarbij op ethiek, privacy, gegevensbeveiliging en wetgeving. Maak het beleid samen met IT, de Security Officer en een juridisch expert.

Hiermee is het voor je medewerkers duidelijk en helder welke AI-tools zijn toegestaan, hoe ze om moeten gaan met gevoelige informatie, welke controle ze moeten uitvoeren op AI-output en hoe ze AI-gebruik veilig en verantwoord toepassen in het algemeen.

Train je medewerkers

• Medewerkers zijn de eerste verdedigingslinie tegen verkeerd of onveilig AI-gebruik. Organiseer daarom trainingssessies, workshops en webinars. Maak AI-geletterdheid een vast onderdeel van het onboardingproces van nieuwe medewerkers én blijf alle medewerkers regelmatig trainen op dit vlak.

Van pilot naar perfectie

• Voer pilotprojecten uit, beheer risico’s, en zorg voor goed change management en naleving van wetten.

Evaluatie en optimalisatie

• Blijf AI evalueren en optimaliseren om aan veranderende eisen en regels te voldoen.

Hoe bescherm je bedrijfsgegevens tegen AI?

Een van de belangrijkste aspecten van AI-governance is het beschermen van (gevoelige) bedrijfsdata tegen misbruik. Bestanden, informatie en data van een organisatie zijn cruciaal voor het succes ervan. Bij toegang tot dergelijke bedrijfsgegevens hinkel je altijd op twee gedachten. De data moet toegankelijk zijn voor de dagelijkse werkzaamheden en besluitvorming, maar tegelijkertijd zo zijn afgeschermd dat het niet zomaar gedeeld kan worden met onbevoegden.

Dit kun je regelen door bepaalde technieken in te zetten en maatregelen te nemen. Belangrijke maatregelen om de informatie te beveiligen zijn onder meer:

1. Gebruikersmachtigingen toekennen op basis van rollen en groepen en strikte toegangscontroles implementeren;
2. Gegevens versleutelen om gevoelige informatie te beschermen;
3. Gegevens anonimiseren of pseudonimiseren om de privacy te waarborgen;
4. Monitoring instellen en audits uitvoeren om te controleren of de beveiligingsmaatregelen effectief zijn en eventuele kwetsbaarheden of inbreuken snel te identificeren en aan te pakken;
5. Kiezen voor AI-tools met beveiligingsmaatregelen die specifiek zijn ontworpen om gebruikersdata te beschermen en ervoor zorgen dat deze data niet in het leermodel terechtkomt.

Is jouw organisatie klaar voor de AI-toekomst?

AI biedt buitengewone mogelijkheden, maar zonder helder beleid en goed beheer voor veilig en verantwoord AI-gebruik zijn er ook zeker risico’s waarmee je rekening moet houden. Door proactief AI-governance toe te passen en medewerkers AI-vaardigheden bij te brengen, kun je risico’s beperken en tegelijkertijd optimaal profiteren van de voordelen van AI.

Wil je ondersteuning bij het onderzoeken, invoeren en beheren van AI-governance? Neem contact op met IDB4ict.

Bronnen:¹Wat je moet weten over AI-geletterdheid – Digitale Overheid,²AI-verordening treedt in werking – Europese Commissie, Autoriteit Persoonsgegevens: AI-geletterdheid en regelgeving, Microsoft: Veiligheidsmaatregelen voor AI-gebruik, KNNS: Risico’s van AI in bedrijfsomgevingen, Blaud: AI en zakelijke risico’s, Kamer van Koophandel: Hoe AI-beleid opstellen?, Digital Trust Center: AI en cyberveiligheid